Spis treści:
- Erozja wietrzna w Wielkopolsce i na Mazowszu
- Skutki pozostawienia gołej ziemi
- Normy GAEC 5 i GAEC 6 jako obowiązek rolników
- Ściółkowanie jako skuteczna alternatywa
- Zimowa ochrona gleby to inwestycja w przyszłe plony
Erozja wietrzna w Wielkopolsce i na Mazowszu
Aż 36% gruntów w Polsce dotkniętych jest erozją wietrzną. Największe zagrożenie odnotowuje się w środkowej i zachodniej części kraju. W Wielkopolsce problem dotyczy aż 77% powierzchni. Wysokie ryzyko utrzymuje się również w województwach łódzkim i mazowieckim, gdzie około 70% gruntów jest narażonych na wywiewanie gleby.
Na południu kraju, w regionach takich jak Dolny Śląsk czy Podkarpacie, sytuacja wygląda znacznie lepiej. Erozją zagrożone jest tam jedynie około 25% terenów. Wpływ na to ma bardziej zróżnicowana rzeźba terenu oraz wyższa wilgotność gleby, która skutecznie ogranicza działanie wiatru. Eksperci zwracają uwagę, że brak okrywy roślinnej w okresie zimowym pogłębia te różnice i zwiększa tempo degradacji gleby.
Skutki pozostawienia gołej ziemi
Pozostawienie gleby bez jakiejkolwiek osłony – bez upraw ozimych, poplonów, resztek pożniwnych czy ściółki – prowadzi do szeregu strat. Najgroźniejszym zjawiskiem jest erozja wietrzna, która usuwa najcenniejsze cząstki gleby: materię organiczną i minerały. Z kolei erozja wodna rozmywa strukturę gruzełkowatą, wypłukując składniki odżywcze.
Świeżo przekopana gleba, szczególnie lekka i piaszczysta, traci stabilność i staje się wyjątkowo podatna na uszkodzenia. Brak roślinności sprawia, że woda opadowa wymywa cenne pierwiastki, w tym azot, który trafia do wód gruntowych. W efekcie gleba traci próchnicę, a procesy mineralizacji przyspieszają.
- Utrata materii organicznej.
- Spadek żyzności i zdolności retencji wody.
- Uszkodzenie struktury przez cykle zamarzania i rozmrażania.
- Wysuszenie powierzchni (tzw. wysmalanie).
- Ograniczenie aktywności pożytecznych mikroorganizmów i dżdżownic.
Wiosną gleba pozbawiona ochrony jest zwięzła, mniej napowietrzona i trudniejsza w uprawie.
Normy GAEC 5 i GAEC 6 jako obowiązek rolników
W Polsce obowiązują normy unijne GAEC 5 i GAEC 6, które mają chronić glebę w okresie zimowym. Dotyczą one ponad 1,2 mln rolników ubiegających się o dopłaty bezpośrednie.
GAEC 5 obejmuje zasady zarządzania orką, które mają ograniczyć ryzyko degradacji gleby. Wskazuje, że na stokach o nachyleniu co najmniej 14% nie można utrzymywać ugoru czarnego od 1 listopada do 15 lutego. Na takich gruntach należy stosować okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach.
Norma GAEC 6 nakłada obowiązek utrzymania co najmniej 80% gruntów ornych pokrytych roślinnością lub ściółką w kluczowych okresach. Spełnienie tego warunku zapewnia glebie ochronę i jest podstawą do uzyskania dopłat.
- roślinność okrywowa i oziminy,
- trawy na gruntach ornych,
- międzyplony i wsiewki,
- rośliny bobowate drobnonasienne,
- ścierniska i resztki pożniwne,
- ugory zielone i mulcz.
Rolnik, który nie utrzyma okrywy ochronnej, naraża się nie tylko na straty w glebie, ale i na utratę części dopłat.
Ściółkowanie jako skuteczna alternatywa
W drugiej połowie listopada jest już za późno na wysiew poplonów. Właściciele działek mogą jednak chronić ziemię poprzez ściółkowanie. Metoda ta polega na pokryciu gleby warstwą materiału organicznego o grubości 5–10 cm.
Ściółka ogranicza erozję, stabilizuje temperaturę i zatrzymuje wilgoć. Chroni również rośliny zimujące w gruncie. Najczęściej stosowane materiały to:
- słoma – lekka, dobrze izolująca, idealna po zbiorach warzyw,
- suche liście – szczególnie dla roślin o płytkim systemie korzeniowym,
- kompost lub przefermentowany obornik – wzbogacają glebę w składniki pokarmowe,
- zrębki drzewne i kora – trwałe, polecane pod drzewa i krzewy,
- włókniny naturalne i agrowłóknina – chronią przed wiatrem i deszczem.
Nieosłonięta gleba traci żyzność i zdolność do zatrzymywania wody, a wiosną staje się twardsza i mniej podatna na uprawę. W konsekwencji obniża to jakość plonów i zwiększa ryzyko suszy w sezonie wegetacyjnym.
Zimowa ochrona gleby to inwestycja w przyszłe plony
Eksperci są zgodni, że ochrona gleby przed erozją nie jest już tylko zaleceniem, lecz koniecznością. Regularny mróz i silny wiatr potrafią w kilka miesięcy zniszczyć to, co gleba budowała latami. Zachowanie okrywy roślinnej, stosowanie ściółki i przestrzeganie norm GAEC pozwalają utrzymać żyzność i strukturę gleby, co wprost przekłada się na wydajność plonów wiosną.
Rolnicy, którzy dbają o glebę zimą, wiosną zyskują nie tylko lepszy start upraw, ale też mniejsze ryzyko strat finansowych.
Źródło: WP
FAQ
Dlaczego nieosłonięta gleba zimą jest narażona na erozję?
Nieosłonięta gleba zimą jest wystawiona na działanie silnych wiatrów i wody z topniejącego śniegu. W efekcie dochodzi do wywiewania cząstek organicznych, wypłukiwania składników mineralnych i utraty struktury gruzełkowatej, co prowadzi do degradacji gleby.
Które regiony Polski są najbardziej zagrożone erozją wietrzną?
Największe zagrożenie występuje w Wielkopolsce, gdzie aż 77% powierzchni jest narażone na wywiewanie gleby. Wysokie ryzyko dotyczy także województw łódzkiego i mazowieckiego, gdzie problem obejmuje około 70% gruntów.
Jakie są najczęstsze skutki pozostawienia gołej ziemi zimą?
Do najczęstszych skutków należą utrata materii organicznej, spadek żyzności, ograniczenie zdolności zatrzymywania wody, zniszczenie struktury gleby przez zamarzanie oraz osłabienie aktywności mikroorganizmów glebowych.
Jakie przepisy regulują ochronę gleby w Polsce?
Ochronę gleby regulują normy GAEC 5 i GAEC 6, które obowiązują wszystkich rolników ubiegających się o dopłaty bezpośrednie. Nakazują one m.in. utrzymanie okrywy roślinnej lub ściółki na określonej powierzchni gruntów ornych w sezonie zimowym.
Jak można zabezpieczyć glebę przed mrozem i wiatrem?
Najprostszym sposobem jest ściółkowanie lub pozostawienie poplonów. Do ściółkowania można użyć słomy, liści, kompostu, zrębków drzewnych, kory lub włóknin naturalnych. Materiały te ograniczają erozję, stabilizują temperaturę i zatrzymują wilgoć.
Dlaczego utrata próchnicy jest niebezpieczna dla gleby?
Próchnica wpływa na strukturę i żyzność gleby. Jej utrata prowadzi do spadku zdolności zatrzymywania wody, zmniejszenia zawartości składników odżywczych i pogorszenia warunków wzrostu roślin.